شان اسفند را از جشن‌هایش بگیرید
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر تاریخ ایران باستان گفت: نام اسفند برگرفته از گاهشمار ایرانی زرتشتی است.
یک پژوهشگر تاریخ ایران باستان گفت: نام اسفند برگرفته از گاهشمار ایرانی زرتشتی است.
کوروش صالحی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه خراسان، با بیان اینکه اسفند، واپسین ماه سال خورشیدی است، توضیح داد: ماه در سال‌های عادی 29 روز و در سال‌های کبیسه 30 روز است و نام این ماه از گاهشمار ایرانی زرتشتی گرفته شده است. نام اسفند ماه در اوستا، اسپنتا ارمیتی و در پهلوی اسپندارمت و در فارسی سپندار و اسفند گفته می‌شود که از دو جز سپند به معنی پاک و مقدس و ارمتی به معنی درست اندیشیدن گرفته شده است. ارمتی به معنی فروتنی بردباری و سازگاری است و سپنته ارمتی به معنی بردباری و فروتنی مقدس است.
وی افزود: در واقع سپندارمز یکی از امشاسپندان بانو و دختر اهورا مزدا خوانده شده است. او وظیفه دارد که همواره زمین را خرم، آباد، پاک و بارور نگه دارد. در این بین هرکه به کشت و کار بپردازد و در آبادی زمین بکوشد خشنودی اسپندارمز را فراهم کرده و آسایش در روی زمین به او سپرده شده است و زمین نیز خود نماینده این امشاسپند بردبار و شکیباست.
صالحی در خصوص رویدادها و مراسم‌های مهم در اسفند گفت: در اسفند ماه همانند همه ماه‌های سال جشن‌های مهمی برگزار می‌شود که در ایران باستان به شکل کامل و در ایران بعد از اسلام به مرور زمان حذف یا فراموش شده و یا به شکل دگرگون شده‌ای سر برآورده است. از جمله این جشن‌ها می‌توان به سپندارمذ اشاره کرد. این روز، روز گرامی‌داشت جایگاه زن در ایران باستان است.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: سپندارمذ به مردم برکت و روزی می‌بخشد و نقشی مادرانه برای زمین و زمینیان دارد، از این رو در ایران باستان این روز را برای گرامی‌داشت جایگاه زن برگزیده و هرساله آن را همراه با جشن و سرور گرامی داشته‌اند. در فرهنگ ایران کهن سپندارمذ نشان بردباری و سازگاری اهورا مزداست که در جهان مادی نگهبانی زمین و موجودات آن را برعهده دارد.
صالحی تصریح کرد: از این جشن با عنوان مزدگیران نیز نام برده شده است و سابقه دیرین دارد. در این روز به عنوان روز زن مقام زن ارج نهاده می‌شد چرا که نقش سپندارمذ نقش مادرانه و زنانه‌ای است که فرزندانش را با عشق و فداکاری نگهبان و نگهدار بوده است. گردیزی در جایی از سخنان خود چنین آورده است که این نام فرشته‌هایی است که بر زمین فرستاده شده تا پشتیبان زنان پاکیزه و ستوده باشد. در روزگار قدیم این عید مخصوص زنان بوده و این روز را مردگیران می‌گفتند گه در واقع همان مزدگیران است.
وی از دیگر جشن‌های این ماه به نوروز انهار اشاره کرد و گفت: فروردین روز از اسفندماه با عنوان جشن نوروز انهار نام برده شده است که مردم در این روز به کوه و دشت و صحرا و رودخانه می‌رفتند و با اداب و رسوم خاصی گلاب و عطر در آب می‌ریختند. از دیگر آیین‌های سالانه ایرانیان در این ماه چهارشنبه سوری است. ایرانیان، آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می‌روند.
صالحی ادامه داد: چهارشنبه سوری یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می‌شود و مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می‌کنند که ریشه این مراسم به قرن‌ها پیش باز می‌گردد. چهارشنبه شادی یا چهارشنبه سوری از آیین و روشی کهن از هزاره‌های دور گرفته شده که هر نسل، سینه به سینه آن را پاس داشته‌اند و برای فرزندان خود همانند یادگارهای بسیار فرهنگی دیگر مانند نوروز و شب یلدا به جا گداشته‌اند. این آیین‌ها هرکدام در درون خود نمادها و نشان‌ها و گفته‌های بسیاری از گذشته‌های دور دارند که روش چگونه زیستن را به ما می‌آموزد.
وی بیان کرد: این شادی مانند دیگر جشن‌ها و شادی‌ها بی‌مغز نبوده و برای خود فلسفه‌هایی دارد و از آنجا که ایرانیان در آخر سال دست به خانه تکانی می‌زدند و از زندگی خود غبار روبی می‌کردند چهارشنبه سوری نیز پیشوازی از نوروز و غبار روبی از جان و روان بوده است.
مردم هنگام پریدن از آتش سرود ( زردی من از تو، سرخی تو از من) را زمزمه کرده و خواستار نشان دادن بیزاری از زردی و کژی و سستی بوده‌اند.
صالحی اظهار کرد: از دیگر دلایل مهمی که برای برپایی جشن چهارشنبه سوری از آن یاد شده است، یادبود گذر سیاوش شخصیت اسطوره‌های ایران از آتش است. در واقع می‌توان گفت این جشن یادبود کشته شدن سیاوش در غربت و یا گذر سیاوش به خاطر نیرنگ سودابه از آتش است. در این شب مراسم ملاقه زنی نیز مرسوم بوده است که در آن تهی دستان و نیازمندان با کشیدن چادر یا پارچه‌هایی بر سر و گرفتن قابلمه و ملاقه زدن به در خانه توانگران می‌رفتند و شیرینی و غذا و عیدی خود را از آنان می‌رفتند تا در شب به شادی عید، سفره‌هایی پر داشته باشند.
وی گفت: برای برآورده شدن حاجات و بهبود یافتن بیمار نذر می‌کردند و در شب چهارشنبه آخر سال آش ابودردا یا آش بیمار می‌پختند و از آن اندکی به بیمار و مابقی را در بین نیازمندان پخش می‌کردند.
صالحی با بیان اینکه جشن‌ها جایگاه ویژه‌ای در بین مردم امروز دارند، گفت: آگاهی‌های ما درباره این جشن‌ها بسیار ناچیز است اما نکته قابل توجه این است که جشن‌ها جایگاه ویژه‌ای تا به امروز در میان ایرانیان داشته‌اند تاجایی که حتی امروز با جود برخی سخت‌گیری‌ها مردم به شکل خودجوش به برگزاری این جشن‌ها همت می‌گمارند.
وی خاطرنشان کرد: جشن‌های بزرگی مانند مهرگان آهسته آهسته از ذهن ایرانیان پاک می‌شود ولی جشنی مانند چهارشنبه سوری در ذهن‌ها به خواب نمی‌رود بلکه ایرانیان با همه مشکلات تلاش می‌کنند تا آن‌را زنده نگه دارند.
صالحی، راز ماندگاری این جشن‌ها را ارواح نیاکان دانست و گفت: بر اساس باورهای باستانی در روزهای آخر سال، مردگان آزاد می‌شوند تا به زمین آیند و به دیدار بازماندگانشان روند و بازماندگان نیز با پخش کردن شیرینی یاد رفتگان را گرامی و برای شادی روحشان تلاش می‌کنند.
